Podnoszenie ciemnych chmur depresji na starość.

modyfikacje stylu życia

osoby starsze powinny być zachęcane do aktywności fizycznej. W metaanalizie siedmiu randomized controlledtrials (RCT) stwierdzono, że ćwiczenia o umiarkowanej intensywności łagodzą objawy depresji .

inne korzystne interwencje obejmują poprawę odżywiania i zachęcanie do zdrowych interakcji społecznych . Depresja częstokroć ogranicza zdolność pacjentów do dokonywania zmian w stylu życia., Dlatego te interwencje zwykle potrzebne w połączeniu z innymi, takimi jak psychoterapia i farmakoterapia.

Psychoterapia

Psychoterapia stosowana w leczeniu depresji obejmuje zwykle terapię poznawczo-behawioralną (CBT), terapię rozwiązywania problemów, psychoterapię wspomagającą i terapię interpersonalną. Psychoterapie są skutecznym leczeniem depresji u osób starszych i mogą być nawet traktowane jako terapia pierwszego rzutu,w zależności od dostępności, preferencji pacjenta i objawów., Większość dowodów na psychoterapię w późnym wiekudepresja pochodzi od osób starszych w zakresie młodzieży, które są poznawczo nienaruszone i dobrze wykształcone .

CBT koncentruje się na identyfikowaniu i przeformułowywaniu negatywnych myśli funkcjonalnych, zachęcając jednocześnie do uczestnictwa w działaniach społecznych. Metaanaliza 23 RCT z udziałem starszych ludzi wykazała, że CBT znacznie zmniejszyło depresjęobjawy w porównaniu ze zwykłym leczeniem lub umieszczeniem na liście oczekujących na leczenie . Jednak CBT może być mniej skutecznew obecności innych chorób medycznych lub upośledzenia funkcji poznawczych ., Badania wykazały również, że CBT był tak skuteczny jak innychpsychoterapii .

terapia rozwiązywania problemów polega na pomaganiu osobom cierpiącym na depresję w rozwijaniu umiejętności, które poprawią zdolność radzenia sobie z przeciwnościami w życiu. RCT wykazało, że rozwiązywanie problemówterapia doprowadziła do większej poprawy depresji w porównaniu ze zwykłą opieką lub terapią wspomnieniową, która polegała na uczestnikach oceniających i przeformułowujących wydarzenia z poprzedniego życia . Ta forma terapii może być również korzystna w leczeniu depresji u osób z zaburzeniami poznawczymi .,

terapia interpersonalna skupia się na pomaganiu ludziom w radzeniu sobie z przemianami ról, żalem i problemami interpersonalnymi. W anRCT stwierdzono, że terapia interpersonalna znacznie zmniejsza objawy depresji w porównaniu ze standardową opieką. Jednak podejście to może być mniej skuteczne u ludziz współistniejącymi chorobami medycznymi .

Wykazano również, że psychoedukacja poprawia satysfakcję pacjentów i ich opiekunów, a także przestrzeganie zasad leczenia. Krótkie interwencje Psychoedukacji biernej są łatwe do wdrożenia, mogą być stosowane natychmiast i niedrogie.,Mogą one stanowić interwencję pierwszego stopnia dla osób doświadczających zaburzeń psychologicznych lub depresji i mogą służyć jako pierwsza interwencja w podstawowej opiece zdrowotnej lub modelach społecznych .

Psychoterapia Standaryzowana zwykle obejmuje krótkotrwałą fazę leczenia, składającą się z cotygodniowych wizyt przez okres 8-12 tygodni. W przypadku łagodnej depresji dopuszczalne są psychoterapia lub farmakoterapia. Jednak w przypadku umiarkowanej lub ciężkiej depresji preferowaną opcją leczenia późnej depresji jest terapia skojarzona z psychoterapią i farmakoterapią.,

farmakoterapia

istnieją dowody na stosowanie leków przeciwdepresyjnych w leczeniu depresji u osób starszych. Selective serotonin reuptakeinhibitors (SSRI) są pierwszego rzutu farmakoterapii do latelifedepresji. Systematyczny przegląd Cochrane obejmujący 32 Rcts osób w wieku 55 lat lub powyżej, wykazał, że SSRI i trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TCA) były równie skuteczne, ale TCA były związane z większą liczbą działań niepożądanych i odstawieniem leczenia . Odsetek odpowiedzi na SSRI (definiowane zmniejszenie ciężkości o ≥ 50%) wynosił 35-60%, w porównaniu z 26-40% w grupie placebo ., Metaanaliza wykazała również, że SSRI jest lepszy od placebo w leczeniu osób z depresją w otoczeniu przewlekłych chorób fizycznych .Jednak istnieje kilka badań porównawczych head-to-head ofróżne leki przeciwdepresyjne u osób starszych.

ogólnie SSRI jest uważana za najbezpieczniejszą grupę leków przeciwdepresyjnych u pacjentów z współistniejącą depresją i innymi schorzeniami medycznymi (Tabela 4). Częste działania niepożądane SSRI są mdłościi ból głowy, ale są one zazwyczaj łagodne ., Ryzyko hiponatremii związane ze stosowaniem SSRI wzrasta wraz z wiekiem i jest związane z płcią żeńską, niską masą ciała, zaburzeniami czynności nerek, psychozą, przepisywaniem innych leków indukujących hiponatremię, takich jak leki moczopędne i choroby współistniejące. Może być konieczne monitorowanie stężenia sodu w surowicy.

inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI) mogą być stosowane jako leki drugiego rzutu, gdy remisja nie osiąga się z SSRI. W randomizowanych badaniach z udziałem osób starszych, SNRI były równie skuteczne jak SSRI, ale działania niepożądane były bardziej powszechne w przypadku SNRI (Tabela 4).,

TCA mają podobną skuteczność do SSRI w leczeniu depresji, ale są rzadziej stosowane ze względu na ich przeciwstawne skutki, zwłaszcza w zakresie poznawania . Jeśli jednak SSRI lub Snris są nieskuteczne, TCAs można uznać za monoterapię lub augmentację . Jednak TCAs jest wymieniony jako jeden zpotencjalnie nieodpowiednie leki na liście kryteriów Beers, co wskazuje na związek z wysokim wskaźnikiem niepożądanych zdarzeń lekowych wśród osób starszych . Małe badania otwarte potwierdzają stosowanie buproprionu i mirtazapiny w depresji późnego życia, ale brakuje danych z RCT .,

do 12 tygodni leczenia lekami przeciwdepresyjnymi może być konieczne, aby ustalić pełną odpowiedź . Jedno z badań wykazało, że można spodziewać się reakcji u około dwóch trzecich pacjentów, którzy uzyskali częściową odpowiedź w ciągu 4 tygodni, podczas gdy tylko około jedna trzecia osiągnie remisję, chociaż początkowo nie obserwuje się poprawy w tym samym czasie . Nawet przy maksymalnej tolerancji dawki, 40-65% starszych pacjentów odpowiednio reaguje na jeden lek przeciwdepresyjny, a badania alternatywnych leków przeciwdepresyjnych lubkombinacji leków przeciwdepresyjnych, z lub bez psychoterapii są potrzebne dla niektórych pacjentów ., ECT może być również koniecznejeśli skojarzona terapia lekowa jest nieskuteczna(Tabela 5).

Tabela 5.Leki przeciwdepresyjne stosowane w leczeniu depresji późnego życia.

leki przeciwpsychotyczne drugiej generacji, takie jak sulfapina i arypiprazol, są coraz częściej stosowane jako leki wspomagające depresję oporną na leczenie w przypadku braku objawów psychotycznych . W dwuetapowym badaniu, w którym stosowano arypiprazol w leczeniu wspomagającym asan, w porównaniu z placebo, w skojarzeniu z wenlafaksyną, uzyskano istotnie większą remisję po zastosowaniu arypiprazolu (liczba konieczna do leczenia 6, 6) ., Niemniej jednak nadal brakuje danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania leków przeciwpsychotycznychdo opornej na leczenie depresji późnego życia. Akatyzja i inne pozapiramidowe zaburzenia ruchowe są najczęstszymizwrotne działanie tych leków przeciwpsychotycznych . Inne leki przeciwzapalne to buproprion I lit. Jednakże stosowanie leku u osób starszych jest ograniczone przez czynność nerek, możliwość interakcji lek-lek oraz działania niepożądane, takie jak: śródmiąższowe zapalenie nerek, moczówka prosta nerkowa i nadczynność tarczycy . Leki do kontroli objawów (tj.,, leki nasenne i przeciwlękowe) mogą być przydatne przez krótki czas, ale należy unikać długotrwałego stosowania.

terapia elektrowstrząsami

przy ciężkiej depresji, która nie reaguje na odpowiednie leki przeciwdepresyjne,ECT jest najskuteczniejszym leczeniem, również dla osób starszych. ECT jest zwykle podawany jako seria 6-12 zabiegów w szpitalu psychiatrycznym przez okres 2-4 tygodni. Wskazaniem do stosowania ECT jest, gdy istnieje groźna odmowa spożycia płynów i pokarmu, Katatonia z powodu psychozy i ciężkich myśli samobójczych., W depresji późnego życia, RCT wykazały, że ECT ma skuteczność 60-80% .Z wyjątkiem podwyższonego ciśnienia śródczaszkowego, nie istnieją bezwzględne przeciwwskazania do ECT, chociaż istnieje szereg sytuacji klinicznych (np. niekontrolowane nadciśnienie tętnicze, niedawny zawał mięśnia sercowego, patologia wewnątrzczaszkowa, wada czaszki lub repilepsja), w których wymagana jest szczególna ostrożność.

częste krótkotrwałe działania niepożądane obejmują ból głowy, splątanie poostrzkowe z amnezją anterogradową i wsteczną., Aby zmniejszyć to ryzyko, preferowane jest jednostronne umieszczenie elektrod z krótkim impulsem, szczególnie u osób starszych . Objawy poznawcze zwykle ustępują po zakończeniu ECT. Ryzyko wystąpienia zaburzeń pamięci związanych z ECT jest zwiększone u osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego lub neurologicznymi . Śmiertelność związana z ECT jest bardzo niska,mniej niż jeden zgon na 10 000 pacjentów . Po udanym przebiegu ECT należy zastosować farmakoterapię podtrzymującą ze względu na wysokie wskaźniki nawrotów .,

zapobieganie samobójstwom

myśli samobójcze maleją wraz z wiekiem, ale jeśli osoby starsze mają myśli samobójcze, są bardziej narażone na popełnienie samobójstwa u osób młodszych . Myśli samobójcze są ściśle związane z nasileniem depresji .

ocena ryzyka samobójstw przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej jest często równoważna w ostatnim przeglądzie klinicznym przed osobą umierającą w wyniku samobójstwa . Ambiwalencja, bezwartościowość, bezradność i bezradność są kluczowymi wskaźnikami podwyższonego ryzyka samobójstwa .Skala oceny ryzyka samobójstwa Columbia Suicide Severity jest użytecznym narzędziem do ustalenia ryzyka samobójstwa .,

oprócz leczenia depresji, interwencje mające na celu zmniejszenie i zwiększenie wsparcia społecznego poprzez grupy aktywności oraz kontakt telefoniczny z osobami starszymi są sposobami, które mogą zmniejszyć śmiertelność związaną z samobójstwem . Osoby starsze przejawiajace się ostrymi zachowaniami samobójczymi zwykle wymagają interwencji, które zapewnią bezpieczeństwo, w tym konieczność przyjęcia do szpitala .

leczenie podtrzymujące i rokowanie

depresja późnego życia jest chorobą nawracającą., W jednym z badań, 90% osób starszych z depresją późnego życia w remisji doświadczyćpowrót w ciągu roku, gdy nie utrzymuje się na terapii .Badania wzdłużne wykazały, że kontynuacja leczenia za pomocą leków przeciwdepresyjnych w monoterapii lub w skojarzeniu z interpersonalpsychoterapią, po remisji zapewniała trwałe korzyści. W celu podtrzymania należy stosować leki przeciwdepresyjne w takich samych dawkach jak w leczeniu. U starszych pacjentów z pojedynczym objawem ciężkiej depresji leczenie przeciwdepresyjne powinno być kontynuowane przez co najmniej rok., U pacjentów z trzema lub większymi epizodami czasowymi leczenie podtrzymujące może być wymagane przez okres dłuższy niż trzy lata . Monitorowanie przestrzegania pacjentów w leczeniu jest ważnym aspektem długoterminowego postępowania.

Zarządzanie schorzeniami współistniejącymi

Medyczne schorzenia współistniejące są bardzo powszechne u osób z opóźnioną depresją z powodu podatności genetycznej, czynników stylu życia(np. palenie tytoniu, niedożywienie i brak aktywności fizycznej) i niektórychczasów wynikających z niekorzystnych skutków leczenia farmakologicznego., Ze względu na dwukierunkową zależność między chorobami serca a depresją późnego życia, wskazane jest regularne monitorowanie wagi, ciśnienia krwi, elektrolitów, czynności nerek, plazmaglukozy, czynności wątroby i profilu lipidowego. W przypadku wystąpienia istotnych klinicznie działań niepożądanych zaleca się regularną ponowną ocenę stosunku korzyści do ryzyka każdego leczenia.

podsumowanie

depresja jest stanem uleczalnym i nigdy nie powinna być normalną częścią starzenia się., W związku z tym ważne jest, abyrozpoznać i rozpoznać objawy choroby w podstawowej opiece, zwłaszcza wśród starszych pacjentów z wieloma schorzeniami medycznymi. Leczenie depresji wymaga cierpliwości ispersewersja od pacjentów i leczonych klinicystów. Sometimesevery kilka różnych metod leczenia mogą być wypróbowane przed fullrecovery. Niemniej jednak ścisła współpraca i współpraca pomiędzy praktykami ogólnymi, służbami psychiatrycznymi i innymi specjalistami w dziedzinie ochrony zdrowia pomaga w identyfikacji i odpowiednim leczeniu depresji późnego życia.

1. , The global burden of disease study 2010. Lancet. 2012;380:2053-2260.
2. AlexopoulosGS. Depresja geriatryczna w podstawowej opiece zdrowotnej. Int J Geriatr Psychiatria.1996;163:1531-41.
3. Blazer DG. Depresja w późnym życiu: recenzja i komentarz. Journal of Gerontology Series a, Biological Sciences and Medical Sciences.2003;58:249-65.
4. Biologiczne czynniki ryzyka w depresji późnego życia. Biolpsychiatria.2002;52:185-92.
5. Palsson S, Larsson L, Tengelin E, et al., Częstość występowania depresji w związku z zanikiem mózgu i sprawnością poznawczą u 70 i 74-letnich kobiet w Göteborgu. Studium Zdrowia Kobiet. 2001;31:39-49.
6. Teresi J, Abrams R, Holmes D, et al. Występowanie depresji i rozpoznawanie depresji w domach opieki. Soc Psychiatry PsychiatrEpidemiol.2001;36:613-20.
7. Alexopoulos GS, Buckwalter K, Olin J, et al. Współwystępowanie depresji późnego życia: szansa na badania nad mechanizmami i leczeniem. Biolpsychiatria.2002;52:543-58.
8. Van Orden K, Conwell Y. Currpsychiatria Rep.,2001;13:234-41.
9. Egede LE. Główna depresja u osób z przewlekłymi zaburzeniami medycznymi: częstość występowania, koreluje i związek z wykorzystaniem zasobów zdrowotnych, utraconą produktywnością i niepełnosprawnością funkcjonalną. GenHosp Psychiatria.2007;29:409-16.
10. Nicholson a, Kuper H, Hemingway H. depresja jako czynnik etiologiczny i prognostyczny w chorobie wieńcowej serca: metaanaliza 6362 zdarzeń wśród 146 538 uczestników 54 badań obserwacyjnych. EurHeart J. 2006; 27:2763-74.
11. Larson SL, Clark MR, Eaton WW., Zaburzenia depresyjne jako długoterminowy czynnik ryzyka wystąpienia bólu pleców: 13-letnie badanie kontrolne z próbki obszaru zlewni Epidemiologicznej Baltimore. PsycholMed.2004;34:211-9.
12. Ruigomez A, Garcia Rodriguez LA, Panes J. ryzyko zespołu jelita drażliwego po epizodzie bakteryjnego zapalenia żołądka i jelit w praktyce ogólnej: wpływ chorób współistniejących. ClinGastroenterolHepatol.2007;5:465-9.
13. Stowarzyszenie AP. Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5®), American Psychiatric Pub. 2013.
14. J L, I. J D., Diagnozowanie depresji w późniejszym życiu, w zaburzeniach nastroju w późniejszym życiu. Informa Health Care. 2009;37-64.
15. Yesavage JA, Brink TL, Rose TL, et al. Opracowanie i Walidacja skali przesiewowej depresji geriatrycznej: wstępny raport. J Psychiatr Res. 1982; 17: 37-49.
16. Monitorowanie wyników leczenia depresji za pomocą kwestionariusza zdrowia pacjenta-9. Opieka Medyczna.2004;42:1194-201.
17. Zigmond AS, Snaith RP. Szpitalna skala lęku i depresji. ActapsychiatricaScandinavica.1983;67:361-70.,
18. Skala Cornella na depresję w demencji. Biolpsychiatria.1988;23:271-84.
19. Saczyński JS, Beiser A, Seshadri S, et al. Objawy depresyjne i ryzyko demencji: badanie serca Framingham. Neurologia.2010;75:35-41.
20. Taylor WD. Praktyka kliniczna. Depresja u osób starszych. N EnglJMed.2014;371:1228-36.
21. Folstein MF, Robins LN, Helzer JE. Mini-badanie stanu psychicznego. Arch Gen Psychiatria.1983;40:812.
22. Alexopoulos GS. Depresja u osób starszych. Lancet (Londyn, Anglia).2005;65:1961-70.,
23. Przebieg depresji geriatrycznej z „otępieniem odwracalnym”: badanie kontrolowane. Jestem Jpsychiatrą.1993;150:1693-9.
24. Jorm AF. Historia depresji jako czynnika ryzyka demencji: zaktualizowany Przegląd. Aust N Z Jpsychiatria.2001:35:776-81.
25. Ownby RL, Crocco E, Acevedo A, et al. Depresja i ryzyko dla alzheimer choroba: systematyczny przegląd, meta-analiza i metaregresja analiza. Arch Gen Psychiatria.2006;63:530-8.
26. Conwell Y, Thompson C. zachowania samobójcze u starszych. PsychiatrClin North Am.2008;31:333-56.,
27. Manthorpe J, Iliffe S. Suicide in later life: Public health and practitioner perspectives. Int J Geriatr Psychiatria.2010;25:1230-8.
28. Guigoz Y, Vellas B, Garry PJ. Ocena stanu odżywienia osób starszych: mini ocena żywieniowa jako część oceny geriatrycznej. NutrRev.1996; 54: S59-65.
29. Choroba dwubiegunowa. Lancet (Londyn, Anglia). 2015.
30. Wpływ ćwiczeń na nasilenie depresji u osób starszych: przegląd systematyczny i metaanaliza randomizowanych badań kontrolowanych., Br J Psychiatria.2012;201:180-5.
31. G. S A, I. R K, C. F R. the expert consensus guideline series: Pharmacotherapy of depressive disorders in older patients. Raport Specjalny Postgrad Med.2001;1-86.
32. kioski DN, Leon AC, Arean PA. Psychospołeczne interwencje dla późnego życia dużej depresji: leczenie oparte na dowodach, predyktory wyników leczenia i moderatory efektów leczenia. PsychiatrClinNorth Am.2011;34:377-401.
33. Gould RL, Coulson MC, Howard RJ., Terapia poznawczo-behawioralna depresji u osób starszych: metaanaliza i meta-regresja randomizowanych kontrolowanych badań. J Am Geriatr Soc.2012;60:1817-30.
34. Pinquart M, Duberstein PR, Lyness JM. Wpływ psychoterapii i innych interwencji behawioralnych na osoby starsze z depresją kliniczną: metaanaliza. Starzenie Się Zdrowia.2007;11:645-57.
35. Porównawcza skuteczność terapii rozwiązywania problemów społecznych i terapii wspomnieniowej jako leczenia depresji u osób starszych. J Consult Clin Psychol.1993;61:1003-10.,
36. Terapia rozwiązywania problemów i terapia wspomagająca u osób starszych z poważną depresją i dysfunkcją wykonawczą. Psychiatria AmJ.2010;167:1391-8.
37. Mossey JM, Knott KA, Higgins m et al. Skuteczność interwencji psychospołecznej, poradnictwa interpersonalnego, depresji subdystymicznej u osób w podeszłym wieku. Czasopisma Gerontology Series a, Biological Sciences i Medical Sciences.1996; 51: M172-8.
38. Tursi MF, Baes C, Camacho FR, et al. Skuteczność Psychoedukacji w depresji: przegląd systematyczny. Aust N Z J Psychiatria.,2013;47: 1019-31.
39. Donker T, Griffiths KM, Cuijpers P et al. Psychoedukacja depresji, lęku i niepokoju psychicznego.metaanaliza. BMC Med.2009;7:79.
40. Mottram P, Wilson K, Strobl J. leki przeciwdepresyjne dla osób w podeszłym wieku. Cochrane DatabaseSyst Rev. 2006: Cd003491.
41. Rapaport MH, Schneider LS, Dunner DL, et al. Skuteczność paroksetyny o kontrolowanym uwalnianiu w leczeniu depresji późnego życia. JClin Psychiatry.2003;64:1065-74.
42. , Skuteczność, bezpieczeństwo i tolerancja sertraliny u pacjentów z depresją późnego życia i chorobami współistniejącymi. J AmGeriatr Soc.2004;52:86-92.
43. Arroll B, Elley CR, Fishman T, et al. Leki przeciwdepresyjne w porównaniu z placebo w leczeniu depresji w podstawowej opiece zdrowotnej. Cochrane Database Syst Rev. 2009: Cd007954.
44. Mannesse CK, Jansen PA, Van Marum RJ, et al. Charakterystyka, częstość występowania, czynniki ryzyka i mechanizm hiponatremii u pacjentów w podeszłym wieku leczonych lekami przeciwdepresyjnymi: badanie przekrojowe. Maturitas.2013;76:357-63.
45. Oslin DW, Ten Have TR, Streim JE, et al., Badanie bezpieczeństwa leków u osób w podeszłym wieku: dowody z randomizowanego badania klinicznego sertraliny i wenlafaksyny u mieszkańców domów opieki z depresją. JClin Psychiatry.2003;64:875-82.
46. Schatzberg a,Roose S. A podwójnie zaślepione, kontrolowane placebo badanie wenlafaksyny i fluoksetyny u pacjentów w podeszłym wieku z ciężką depresją. Jestem Jgeriatrą Psychiatrii.2006;14:361-70.
47. Rosenberg C, Lauritzen L, Brix J, et al. Citalopram versus amitryptyline in elderly deprecated patients with or without mild cognitive dysfunction: Duńskie wieloośrodkowe badanie w praktyce ogólnej., Psychofarmakolbull.2007;40:63-73.
48. American geriatrics society 2015 zaktualizowało kryteria stosowania potencjalnie nieodpowiednich leków u osób starszych. J AmGeriatr Soc. 2015.
49. Bupropion o przedłużonym uwalnianiu w porównaniu z paroksetyną w leczeniu depresji u osób w podeszłym wieku. J Clin Psychiatria.2000;61:196-202.
50. Roose Sp. z o. o. Otwarte badanie mirtazapiny w postaci doustnych tabletek rozpadających się u pacjentów z depresją w domu opieki. CurrMed ResOpin.2003;19:737-46.,
51. Mulsant BH, Houck PR, Gildengers AG, et al. Jaki jest optymalny czas trwania krótkotrwałego badania antydepresyjnego w leczeniu depresji geriatrycznej? J ClinPsychopharmacol.2006;26:113-20.
52. Trivedi MH, Fava M, Wiśniewski SR, et al. Powiększenie leków po niepowodzeniu SSRI w depresji. NEnglJMed.2006;354:1243-52.
53. Rekonwalescencja po poważnej depresji u osób starszych otrzymujących augmentację farmakoterapii przeciwdepresyjnej. Jestem Jpsychiatrą.2007;164:892-9.
54. Nelson JC, Delucchi K, Schneider LS., Skuteczność leków przeciwdepresyjnych drugiej generacji w depresji późnego życia: metaanaliza dowodów. AmJGeriatr Psychiatria.2008;16:558-67.
55. Lenze EJ, Mulsant BH, Blumberger DM, et al. Skuteczność, bezpieczeństwo i tolerancja farmakoterapii wspomagającej arypiprazolem w leczeniu depresji opornej na leczenie w późnym życiu: randomizowane, podwójnie zaślepione, kontrolowane placebo badanie. Lancet (Londyn, Anglia). 2015.
56. Skuteczność i bezpieczeństwo ect w depresji starszych dorosłych: przegląd literatury. Int J Geriatr Psychiatria.2003;18:894-904.,
57. Kujala i, Rosenvinge B, Bekkelund SI. Wyniki kliniczne i działania niepożądane terapii elektrowstrząsami u pacjentów w podeszłym wieku z zaburzeniami psychicznymi. JGeriatr Psychiatry Neurol.2002;15:73-6.
58. Kontynuacja farmakoterapii w zapobieganiu nawrotom po terapii elektrowstrząsami: randomizowane, kontrolowane badanie. JAMA.2001;285:1299-307.
59. Conwell Y. Suicide later in life: Challenges and priorities for prevention. Am J. Med.2014; 47: S244-50.
60. , Opieki zdrowotnej w roku poprzedzającym śmierć samobójczą. J Gen Intern Med.2014;29:870-7.
61. Turecki G, Brent DA. Samobójstwo i zachowania samobójcze. Lancet (Londyn, Anglia). 2015.
62. Posner K, Brown GK, Stanley B, et al. The columbia-suicide severity rating scale: Initial validity and internal consistence findings from three multisite studies with youth and adults. Amjpsychiatria.2011;168:1266-77.
63. Lapierre S, Erlangsen A, Waern M, et al. Systematyczny przegląd programów zapobiegania samobójstwom w podeszłym wieku. Kryzys.2011;32:88-98.
64. , Nortryptylina i psychoterapia interpersonalna jako terapie podtrzymujące nawracającą depresję główną: randomizowane kontrolowane badanie u pacjentów w wieku powyżej 59 lat. JAMA.1999;281:39-45.
65. Leczenie podtrzymujące dużej depresji w podeszłym wieku. NEnglJ Med.2006;354:1130-8.