nieposłuszeństwo obywatelskie

pojęcie nieposłuszeństwa obywatelskiego ewoluowało przez długi okres czasu. Idee zaczerpnięte z różnych okresów historii i różnych kultur przyczyniły się do jej ewolucji. Idea, że istnieje prawo, które przekracza prawa państwa, znajduje się w Sokratesie (ok. 470-399 p. n. e.), w niektórych klasycznych greckich tragediach i w indyjskiej koncepcji Dharmy (obowiązku)., W tych tradycjach, w przypadku konfliktu prawa Wyższego i prawa państwa, jednostka miała obowiązek nieposłuszeństwa prawom Państwa. W średniowieczu św. Tomasz z Akwinu (1225-1274) bronił poglądu prawa naturalnego, że niesprawiedliwe prawa nie wiążą obywatela w sumieniu. John Locke (1632-1704) nauczał, że rząd wywodzi swoją władzę od ludzi, że jednym z celów rządu jest ochrona naturalnych praw ludzi i że ludzie mają prawo do zmiany rządu, jeśli nie wypełnia on swoich podstawowych obowiązków.,

Thoreau.

autorem, który rozsławił teorię, wprowadził ją w życie i nadał jej nazwę ” obywatelskie nieposłuszeństwo „był Henry David Thoreau (1817-1862). Jego idee na ten temat znajdują się w słynnym wykładzie, który wygłosił w 1848 do Concord Lyceum w Massachusetts, pod tytułem ” On the Relation of the Individual to the State.”Został po raz pierwszy opublikowany w formie drukowanej w 1849 roku pod innym tytułem, „Resistance to Civil Government”, w Aesthetic Papers, tomie pod redakcją Elizabeth Peabody., Po raz pierwszy ukazał się pod tytułem „obywatelskie nieposłuszeństwo” dopiero w 1866 roku, cztery lata po śmierci Thoreau, w tomie jego pism zatytułowanym A Yankee in Canada with Anti-Slavery and Reform Papers.

dwie zasady leżą u podstaw koncepcji obywatelskiego nieposłuszeństwa Thoreau. Po pierwsze, władza rządu zależy od zgody rządzonych. Drugim jest to, że sprawiedliwość jest wyższa od ustaw uchwalonych przez rząd, a jednostka ma prawo ocenić, czy dane prawo odzwierciedla lub lekceważy sprawiedliwość., W tym ostatnim przypadku jednostka ma obowiązek nieposłuszeństwa Prawu i przyjąć konsekwencje nieposłuszeństwa bez przemocy. W przypadku Thoreau uznał, że prawa podtrzymujące niewolnictwo i wspierające wojnę meksykańską (1846-1848) były niesprawiedliwe. Wolał spędzić noc w więzieniu, niż podporządkować się niesprawiedliwym prawom.

Mahatma Gandhi (1869-1948) rozszerzył zakres obywatelskiego nieposłuszeństwa i umiędzynarodowił jego praktykę., Gandhian civil disobedience powstało w 1906 roku w południowej Afryce, jako część jego kampanii na rzecz obrony Praw Obywatelskich pozbawionych praw imigrantów z Indii. Po powrocie do Indii w 1915 roku uczynił z obywatelskiego nieposłuszeństwa główną siłę moralną stojącą za jego przywództwem w indyjskim ruchu nacjonalistycznym.

jego idea obywatelskiego nieposłuszeństwa czerpała z wielu różnych intelektualnych źródeł. Jednym z nich była Apologia Platona o Sokratesie. W 1908 opublikował jej parafrazę pod tytułem The Story of a Soldier of Truth., Kazanie na górze wywarło na niego głęboki wpływ, zwłaszcza jak interpretował Lew Tołstoj w swoim królestwie Bożym jest w Tobie (1893). Jogasutra Patanjalego i Bhagavad Gita również kierowały rozwojem jego myśli na temat niestosowania przemocy, jak to miało zastosowanie do obywatelskiego nieposłuszeństwa.

Kiedy w 1906 roku rozpoczął kampanię na rzecz Praw Obywatelskich w RPA, Gandhi nie wiedział, jakiego terminu użyć, aby to opisać. (Przeczytał Thoreau dopiero w 1907). Niektórzy nazwali nową kampanię biernym ruchem oporu, w porównaniu z brytyjskim biernym ruchem oporu przeciwko ustawie o Edukacji z 1902 roku., Ale był niezadowolony z porównania z dwóch powodów. Pierwszym było to, że brytyjski bierny opór nie zabraniał przemocy jako środka do osiągnięcia swojego celu; drugim było to, że nie wymagał, aby jej praktycy byli wolni od nienawiści do swoich przeciwników politycznych.

Gandhi nazwał swoją praktykę „satyagraha”, słowo z Gujarati oznaczające „stanowczość w przestrzeganiu prawdy.,”Satyagraha, wolna od wad biernego oporu, wprowadziła sześć elementów do teorii i praktyki obywatelskiego nieposłuszeństwa:

• po pierwsze, jego moralna podstawa była oparta na prawdzie, podstawa znacznie głębsza niż teoria zgody. Aby były wiążące, prawa musiały być zgodne z prawdą. Wszystkie nieprawdziwe prawa musiały być opierane, choć cywilnie—to znaczy za pomocą prawdomównych środków.,
• Po Drugie, obywatelskie nieposłuszeństwo zakładało obowiązek posłuszeństwa Państwu: tylko ci mieli prawo do praktykowania obywatelskiego nieposłuszeństwa, którzy wiedzieli „jak oferować dobrowolne i celowe Posłuszeństwo” prawom Państwa.
• Po Trzecie, zobowiązanie do niestosowania przemocy było istotnym elementem obywatelskiego nieposłuszeństwa. Zaangażowanie, o którym mowa, może być moralne lub taktyczne, w zależności od zdolności moralnych praktykującego.,
• Po czwarte, praktyka obywatelskiego nieposłuszeństwa wymagała minimalnego stopnia sprawności moralnej, którą można było nabyć poprzez stosowanie takich cnót, jak prawdomówność, niestosowanie przemocy, wstrzemięźliwość, odwaga, nieustraszoność i wolność od chciwości.
• Po piąte, praktykujący nieposłuszeństwo obywatelskie musiał przyjąć karę wynikającą z nieposłuszeństwa dobrowolnie i bez skargi.
• wreszcie zaangażowanie w obywatelskie nieposłuszeństwo musiało zostać uzupełnione zaangażowaniem w zorganizowaną pracę społeczną.,

Dla Gandhiego nie wystarczyło dążenie do poprawy stanu państwa; równie konieczne było dążenie do poprawy społeczeństwa obywatelskiego. Aby pomóc Indianom w połączeniu obywatelskiego nieposłuszeństwa z dobrowolną pracą społeczną, napisał program konstruktywny (1941, poprawiony w 1945). Zidentyfikował główne zło społeczne powszechne w społeczeństwie indyjskim, takie jak nietolerancja Religijna, przemoc kast i dyskryminacja Nietykalnych, mniejszości i kobiet. Usunięcie tego zła społecznego przez Wolontariat było równie ważne, jak usunięcie niesprawiedliwych praw przez obywatelskie nieposłuszeństwo., Według toGandhi ” obywatelskie nieposłuszeństwo bez konstruktywnego programu będzie jak sparaliżowana ręka próbująca podnieść łyżkę.”

Martin Luther King Jr.

trzecią znaczącą postacią, która przyczyniła się w znacznym stopniu do rozwoju praktyki obywatelskiego nieposłuszeństwa był Martin Luther King Jr. (1929-1968). Uczynił z obywatelskiego nieposłuszeństwa wyróżnik Ruchu Praw Obywatelskich w Stanach Zjednoczonych. Był pod silnym wpływem metod Gandhiego. Ale był również pod wpływem humanizmu chrześcijańskiego, o czym świadczy jego „Letter from Birmingham Jail” (1963)., List został nazwany najszerzej czytanym i dyskutowanym manifestem obywatelskiego nieposłuszeństwa od czasu eseju Thoreau. Adresowany do swoich kolegów afroamerykańskich duchownych, wyjaśnił, dlaczego natychmiastowe, bezpośrednie, bez przemocy działania były obowiązkiem każdego Amerykanina, który chciał pozbyć się narodu z segregacjonistycznych praw. Król stanął przed dylematem. Z jednej strony prawo do 1954 roku uznało segregację za niekonstytucyjną, ale z drugiej strony tolerowało praktyki segregacjonistyczne w niektórych państwach. Jak zatem można opowiadać się za łamaniem niektórych praw, jednocześnie przestrzegając innych?,

jedno i drugie można było zrobić, bo każdy z nich miał prawo oceniać każde prawo na podstawie własnych zasług. A kryterium, które zalecał dla dokonania takiego osądu, było zaczerpnięte z chrześcijańskiego humanizmu. Według św. Augustyna z Hippony (354-430) niesprawiedliwe prawo nie było w ogóle prawem. Według Akwinu niesprawiedliwe prawo było prawem ludzkim, które nie było zakorzenione w prawie wiecznym i naturalnym. Sprawiedliwe prawa podnosiły istoty ludzkie, podczas gdy niesprawiedliwe je degradowały. Prawa segregacjonistyczne były niesprawiedliwe i odczłowieczające i dlatego musiały być nieposłuszne., King w znacznym stopniu przyczynił się do uczynienia obywatelskiego nieposłuszeństwa szanowaną tradycją amerykańskiej polityki. W ten sposób odcisnął piętno na Thoreau, który do tej pory zdawał się przemawiać głównie do intelektualistów z Nowej Anglii. King urzeczywistnił potencjał, który tkwił w Thoreau.

pod koniec XX wieku obywatelskie nieposłuszeństwo stało się taktyką przyjętą przez różne ruchy protestacyjne na całym świecie. Ruch broni nuklearnej, ruch zielonych i ruch przeciwko globalizacji przyjęły go z różnym entuzjazmem.