Yaqui (Polski)

1530s–1820s: konkwistadorzy i misjaedytuj

kiedy Hiszpanie po raz pierwszy zetknęli się z Yaqui w 1533 roku, Yaqui zajmowało terytorium wzdłuż dolnego biegu rzeki Yaqui. Szacuje się, że było ich 30 000 ludzi mieszkających w 80 wioskach na obszarze około 60 mil (100 km) długości i 15 mil (25 km) szerokości. Niektórzy Yaqui żyli w pobliżu ujścia rzeki i żyli z zasobów morza., Większość żyła w społecznościach rolniczych, uprawiając fasolę, kukurydzę i squash na lądzie zalewanym przez rzekę każdego roku. Inni żyli na pustyniach i w górach i polegali na polowaniu i zbieractwie.

Kapitan Diego de Guzmán, dowódca wyprawy mającej na celu zbadanie ziem na północ od hiszpańskich osad, napotkał Yaqui w 1533 roku. Duża liczba wojowników Yaqui zmierzyła się z Hiszpanami na równi. Ich przywódca, starzec, narysował linię w ziemi i powiedział Hiszpanom, aby jej nie przekraczali. Odrzucił hiszpańską prośbę o jedzenie. Doszło do bitwy., Hiszpanie odnieśli zwycięstwo, jednak wycofali się. W ten sposób rozpoczęła się 40-letnia walka, często uzbrojona, przez Yaqui o ochronę ich kultury i ziem.

w 1565 roku Francisco de Ibarra próbował, ale bezskutecznie, założyć hiszpańską osadę na terytorium Yaqui. To, co prawdopodobnie uratowało Yaqui przed wczesną inwazją Hiszpanów, to brak srebra i innych metali szlachetnych na ich terytorium. W 1608 roku Yaqui i 2000 rdzennych sojuszników, głównie Mayo, zwyciężyli nad Hiszpanami w dwóch bitwach., Porozumienie pokojowe w 1610 przyniosło dary od Hiszpanów, a w 1617 zaproszenie przez Yaquis dla jezuickich misjonarzy, aby zostali i nauczali ich.

Yaqui przez 120 lat żyli w obopólnie korzystnych stosunkach z jezuitami. Większość z nich nawróciła się na chrześcijaństwo, zachowując wiele tradycyjnych wierzeń. Rządy Jezuitów nad Yaqui były surowe, ale Yaqui zachowali swoją ziemię i jedność jako naród. Jezuici wprowadzili pszenicę, bydło i konie.

Yaqui prosperowało, a misjonarzom pozwolono rozszerzyć swoją działalność dalej na północ., Sukces Jezuitów ułatwiał fakt, że najbliższa hiszpańska osada była oddalona o 100 mil, a Yaqui byli w stanie uniknąć interakcji z hiszpańskimi osadnikami, żołnierzami i górnikami. Ważne było również to, że epidemie europejskich chorób, które zniszczyły wiele rdzennych populacji, nie miały poważnego wpływu na Yaqui. Reputacja Yaqui jako wojowników, plus ochrona zapewniana przez jezuitów, być może chroniła Yaqui przed hiszpańskimi niewolnikami. Jezuici namówili Yaqui do osiedlenia się w ośmiu miastach: Bácum, Benem, Cócorit, Huirivis, Pótam, Rahum, Tórim i Vícam.,

jednak w 1730 roku hiszpańscy osadnicy i górnicy wkraczali na ziemię Yaqui, a hiszpański rząd kolonialny zaczął zmieniać stosunki zbrojne. Wywołało to niepokój wśród Yaqui i doprowadziło do krótkiej, ale krwawej rewolty Yaqui i Mayo w 1740 roku. 1000 Hiszpanów i 5000 rdzennych Amerykanów zostało zabitych, a wrogość utrzymywała się. Misje upadły, a pomyślność poprzednich lat nigdy nie została odzyskana. Jezuici zostali wydaleni z Meksyku w 1767 roku, a franciszkanie, którzy ich zastąpili, nigdy nie zyskali zaufania Yaqui.,

niespokojny pokój między Hiszpanami a Yaqui przetrwał wiele lat po rewolcie, z Yaqui utrzymując swoją ścisłą organizację i większość swojej niezależności od hiszpańskich i, po 1821, meksykańskich rządów.

1820s–1920s: Yaqui Wars and enslavementEdit

podczas walki Meksyku o niepodległość od Hiszpanii na początku XIX wieku Yaqui pokazali, że nadal uważają się za niezależnych i samorządnych. Po uzyskaniu niepodległości przez Meksyk, Yaqui odmówili płacenia podatków nowemu rządowi. Powstanie Yaqui w 1825 roku poprowadził Juan Banderas. Banderas chciał zjednoczyć Mayo, Opata, Pima i Yaqui w państwo, które byłoby autonomiczne lub niezależne od Meksyku. Połączone siły tubylcze wypędziły Meksykanów z ich terytoriów, ale Banderas został ostatecznie pokonany i stracony w 1833 roku., Doprowadziło to do kolejnych buntów, ponieważ Yaqui opierali się próbom meksykańskiego rządu, aby uzyskać kontrolę nad Yaqui i ich ziemi.

Yaqui wspierali Francuzów podczas krótkiego panowania Maksymiliana I w Meksyku w 1860 roku. pod przywództwem Jose Marii Leyvy, znanego jako Cajemé, Yaqui kontynuowali walkę o utrzymanie niepodległości aż do 1887 roku, kiedy Cajeme został złapany i stracony. W 1868 roku doszło do masakry, w której wojsko spaliło do śmierci 150 Yaqui wewnątrz kościoła.,

Yaqui zostali zubożeni przez nową serię wojen, gdy rząd meksykański przyjął politykę konfiskaty i podziału ziem Yaqui. Wielu wysiedlonych Yaquis dołączyło do szeregów wojowników, którzy pozostali w górach prowadząc kampanię partyzancką przeciwko armii meksykańskiej.

podczas 34-letnich rządów meksykańskiego dyktatora Porfirio Diaza, rząd wielokrotnie prowokował Yaqui pozostających w Sonorze do buntu w celu przejęcia ich ziemi do eksploatacji przez inwestorów zarówno górniczych, jak i rolniczych., Wiele Yaqui zostało sprzedanych po 60 pesos za głowę właścicielom plantacji trzciny cukrowej w Oaxaca i plantatorom tytoniu w Valle Nacional, podczas gdy tysiące kolejnych zostało sprzedanych właścicielom plantacji henequen z Jukatanu.

do 1908 roku co najmniej 5000 Yaqui zostało sprzedanych w niewolę. W Valle Nacional zniewoleni Yaquis pracowali aż do śmierci. Podczas gdy sporadycznie zdarzały się ucieczki, uciekinierzy byli daleko od domu i, bez wsparcia i pomocy, większość z nich umierała z głodu, błagając o jedzenie na drodze z doliny w kierunku Córdoby.,

w Guaymas tysiące innych Yaquis zostało załadowanych na łodzie i wysłanych do San Blas, gdzie zostali zmuszeni do przejścia ponad 200 mil do San Marcos i jego dworca kolejowego. Wiele kobiet i dzieci nie wytrzymało trzytygodniowej podróży przez góry, a ich ciała zostały pozostawione na poboczu drogi. Rząd meksykański założył duże obozy koncentracyjne w San Marcos, gdzie pozostałe rodziny Yaqui zostały rozbite i segregowane., Osoby zostały następnie sprzedane w niewolę wewnątrz stacji i zapakowane do wagonów kolejowych, które zawieziono do Veracruz, gdzie ponownie zostały załadowane do portowego miasta Progreso na Jukatanie. Tam zostali przetransportowani do ich ostatecznego miejsca przeznaczenia, do pobliskich plantacji henequen.

na plantacjach Yaquis byli zmuszeni pracować w tropikalnym klimacie tego obszaru od świtu do zmierzchu. Kobiety Yaqui mogły poślubić tylko nie-rdzennych chińskich robotników., Ze względu na niewielką ilość żywności, robotnicy byli bici, jeśli nie udało im się wyciąć i przyciąć co najmniej 2000 liści henequen dziennie, po czym byli zamykani co noc. Większość Yaqui mężczyzn, kobiet i dzieci wysłanych na niewolniczą pracę na plantacjach zmarło tam, a dwie trzecie przybyszów zmarło w ciągu roku.

w tym czasie opór Yaqui trwał., Na początku XX wieku, po tym, jak „eksterminacja, okupacja wojskowa i kolonizacja” nie zdołały powstrzymać oporu Yaqui przed Meksykańskimi rządami, wielu Yaqui przybrało tożsamość innych plemion i połączyło się z meksykańską ludnością Sonora w miastach i na hacjendach. Inni opuścili Meksyk do Stanów Zjednoczonych, tworząc enklawy w południowym Teksasie, Nowym Meksyku, Arizonie i Kalifornii.

Wielu Yaqui mieszkających w południowej Arizonie regularnie wracało do Sonory po pracy i zarabianiu pieniędzy w USA.,, często w celu przemytu broni palnej i amunicji do tych, którzy nadal walczą z rządem meksykańskim. Walki trwały do 1927 roku, kiedy to na górze Cerro del Gallo stoczono ostatnią poważną bitwę pomiędzy armią meksykańską a Yaqui. Wykorzystując ciężką artylerię, karabiny maszynowe i samoloty meksykańskich Sił Powietrznych do ostrzału, bombardowania i STRAFE Yaqui wiosek, władze Meksyku ostatecznie zwyciężyły.,

cel Yaqui i ich częstych sojuszników, ludu Mayo, pozostał taki sam podczas prawie 400 lat interakcji z jezuitami oraz rządami hiszpańskimi i Meksykańskimi: samodzielnego Samorządu Lokalnego i zarządzania własnymi ziemiami.

lata 20.–30. XX wieku: niepodległość Cárdenas i Yaquiedytuj

w 1917 roku generał Lázaro Cárdenas z armii konstytucjonalistów pokonał Yaqui., Jednak w 1937 roku, jako Prezydent Republiki, zarezerwował 500 000 hektarów ziemi przodków na północnym brzegu rzeki Yaqui, nakazał budowę tamy, aby zapewnić wodę irygacyjną dla Yaqui, a także dostarczył zaawansowany sprzęt rolniczy i pompy wodne. W ten sposób Yaqui nadal utrzymywali pewien stopień niezależności od rządów meksykańskich.

w 1939 roku Yaqui wyprodukowało 3500 ton pszenicy, 500 ton kukurydzy i 750 ton fasoli; podczas gdy w 1935 roku wyprodukowali tylko 250 ton pszenicy, bez kukurydzy i fasoli.,

zgodnie z oficjalnym raportem rządu na temat płci (sześcioletnia kadencja) Cárdenas, sekcja Departamentu Spraw tubylczych (którą Cárdenas ustanowił jako stanowisko gabinetu w 1936 roku) stwierdziła, że populacja Yaqui wynosiła 10 000, 3 000 to dzieci poniżej 5 lat.

dziś meksykańska Gmina Cajemé jest nazwana na cześć poległego przywódcy Yaqui.