Franciszek I

12 września 1494
Cognac, Francja
31 marca 1547
Rambouillet, Francja

Król

„karmiłem się dobrem i zgasiłem złego.”

Franciszek I.

król Francji Franciszek I był prawdziwym monarchą renesansowym. Renesans był rewolucją kulturalną, która rozpoczęła się we Włoszech w połowie 1300 roku. został zainicjowany przez uczonych zwanych humanistów, którzy promowali wartości skoncentrowane na człowieku starożytnej Grecji i Rzymu., Ideały humanistyczne wkrótce wpłynęły na sztukę, literaturę, filozofię, naukę, religię i Politykę we Włoszech. Na początku XV wieku Innowacje włoskiego renesansu zaczęły rozprzestrzeniać się na resztę Europy i osiągnęły szczyt w XVI wieku. Franciszek poświęcił się uczynieniu Francji centrum renesansu. Aktywnie patronował (udzielał wsparcia finansowego) malarzom, rzeźbiarzom, architektom, uczonym, poetom i pisarzom. Franciszek praktykował także przebiegłą dyplomację (stosunki z innymi krajami) i umacniał scentralizowane rządy we Francji., Był człowiekiem o ogromnym uroku i człowieczeństwie, który miał żądzę życia. Był również odważny i odważny w walce. Jednak była ciemniejsza strona dzielnego francuskiego króla. Przez całe swoje panowanie Franciszek prowadził wojnę przeciwko Hiszpanii o kontrolę nad Włochami, szukając zemsty na swoim wielkim rywalu, Świętym cesarzu Rzymskim Karolu V (1500-1558; zob. wstęp), który był również królem Hiszpanii. Wojny te były częścią konfliktu znanego jako Wojny włoskie (1494-1559), który rozpoczął się za panowania króla Ludwika XII., Franciszek używał podstępu w polityce zagranicznej, często łamiąc swoje uroczyste słowo, aby rozwijać własne interesy. Mimo że był katolikiem, zawarł sojusze z muzułmanami (wyznawcami religii islamskiej) i protestantami (członkami grupy religijnej, która oderwała się od Kościoła katolickiego), aby przeciwstawić się katolickiej Hiszpanii. Ostatnim upadkiem Franciszka była jego daremna rywalizacja z Karolem V, która stała się jego życiową obsesją.,

Franciszek urodził się 12 września 1494 roku w Cognac, jako syn Karola de Valois (zm. 1496), hrabiego Angoulême, i Ludwiki sabaudzkiej (1476-1531). Podczas gdy jego rodzice byli dość niejasnymi szlachcicami, Franciszek miał silne pretensje do francuskiego tronu. Jego ojciec był kuzynem króla Francji Ludwika XII (1462-1515; panował 1498-1515). Franciszek i jego siostra Małgorzata (Małgorzata z Nawarry; zob. wpis) zostali wychowani w Cognac przez matkę, która nadzorowała ich edukację., Młody Franciszek uczył się języków hiszpańskiego i włoskiego, a swój czas spędzał na podziwianiu sztuki i czytaniu mitologii, historii i literatury. W otoczeniu młodych kolegów uczył się sztuki wojennej i wykazywał oznaki niezwykłego talentu w rzemiośle. Kiedy Franciszek miał trzynaście lat, on i Małgorzata opuścili dom matki, aby zamieszkać na francuskim dworze, gdzie dworzanie (szlachcice dworu) określali Franciszka jako delfina (starszego syna króla). Ludwik XII nadał mu Księstwo Walezjuszy, utworzone z rozległych posiadłości rodu Orleańskiego., W 1514 Franciszek poślubił córkę Ludwika, Klaudię de France (1499-1524).

Franciszek miał swoje pierwsze doświadczenia jako dowódca wojskowy w młodym wieku. W 1512 roku Francja przystąpiła do wojny z Hiszpanią w drugiej fazie wojen włoskich(zob. ramka towarzysząca). Ludwik przekazał osiemnastoletniemu Franciszkowi dowództwo nad armią. Król Hiszpanii Ferdynand II (1452-1516; panował 1479-1516) Aragonii podbił i zaanektował małe królestwo Nawarry, położone między Francją a Hiszpanią nad Zatoką Biskajską. Francuzi próbowali odzyskać Nawarrę., Chociaż Franciszek miał zdolnych doradców wojskowych, nie odniósł zwycięstwa. Następnie w 1513 roku wojska Szwajcarskie zadały upokarzającą klęskę Francuzom pod Novarą, prowincją w północno-zachodnich Włoszech.31 grudnia 1514 Ludwik zmarł, a pierwszego dnia 1515 Franciszek objął tron jako król Francji.

Karol I

jako król Franciszek był przede wszystkim człowiekiem czynu. Uprawiał różne sporty na świeżym powietrzu i większość czasu spędzał na polowaniu. On i jego dwór stale podróżowali. Za każdym razem, gdy król odwiedził miasto po raz pierwszy, otrzymał entrée joyeuse (radosne wejście)., Uroczystości obejmowały teatry uliczne i wznoszenie tymczasowych pomników na jego cześć, ozdobionych inskrypcjami pochwalnymi i odpowiednimi symbolami Jego Królewskiej Mości. Osobistym emblematem Franciszka była salamandra, a jego motto brzmiało ” Nutrisco et Gaśnica. „Z grubsza przetłumaczone, oznacza to:” karmię się dobrem i zgłaszam złego.”Znany jako le roi chevalier (król rycerzy), Franciszek spędził większość swojego panowania walcząc. Miał imponujący początek jako dowódca wojskowy., Zdeterminowany, aby pomścić klęskę atnovary, zdobywając opanowany przez Hiszpanów Neapol, młody król osobiście poprowadził armię do Włoch. W 1515 roku, w Marignano (obecnie Melegnano) koło Mediolanu, Franciszek odniósł największy triumf w długiej karierze wojskowej. Jego wojska unicestwiły Szwajcarskich najemników (najemników) pod dowództwem Massimiliano Sforzy (1493-1530), księcia Mediolanu. Po zdobyciu Marignano Franciszek przejął Księstwo Mediolanu, a papież Leon X (1475-1521; panował 1513-21) nadał mu sąsiednią Parmę i Piacenzę., Papież zawarł także słynny konkordat Boloński z Franciszkiem w 1516 roku. Zgodnie z warunkami umowy Kościół katolicki we Francji znalazł się pod bezpośrednią kontrolą korony francuskiej.

pole sukna ze złota

w 1520 r.Franciszek i spotkał Henryka VIII pod Guînes we Francji, w Val Doré (Dolina Złota). Od 7 czerwca do 24 czerwca Królowie i ich dwory angażowali się w” wyczyny broni”, które były uważane za ekstrawaganckie nawet według standardów renesansu., Obserwatorzy wymyślili nazwę „pole sukna Złotego”, aby opisać widok tak wielu luksusowo ubranych szlachty i sług. Okazją była uroczystość podpisania przez Francję i Anglię Traktatu w marcu 1520 roku. Umowa obiecywała nową erę harmonii między głównymi mocarstwami europejskimi: Francją, Anglią, Hiszpanią i Świętym Cesarstwem Rzymskim. Według niektórych relacji Franciszek chciał jednak wykorzystać wielkie wydarzenie, aby przekonać Henryka do przyłączenia się Francji do wojny z Hiszpanią.,

Henryk wraz z całym dworem wyruszył do Francji, podczas gdy tysiące francuskich robotników ukończyło prace nad wspaniałymi namiotami, pawilonami i trybunami dla widzów. Francuska szlachta ustawiła wyszukane namioty z aksamitu i tkaniny ze złota. Wielki namiot Franciszka, również wykonany ze złotego płótna, był wsparty na dwóch masztach (słupach podtrzymujących żagle) ze złączonego ze sobą statku i zwieńczony naturalnej wielkości posągiem Świętego Michała (Anioła miecza)., Henryk prześcignął Franciszka, budując przed Guînes tymczasowy pałac z ceglanym fundamentem, gmachem (domem) z drewna i płótna, które wyglądały jak cegła, oraz dużymi oknami. 7 czerwca Królowie i ich dwory w równej liczbie, na koniach, udali się do Val Doré i zatrzymali się na przeciwnych końcach, jakby przygotowani do bitwy. Wtedy, na dźwięk trąbki, Henryk I Franciszek zostawili swoich opiekunów. Galopowali ku sobie, jakby chcieli walczyć. Zatrzymując się w miejscu oznaczonym włócznią, dwaj królowie objęli, Po wycofaniu się do pobliskiego namiotu, pojawiły się dwie godziny później i kazały szlachcie objąć się nawzajem.

kolejnym etapem były „wyczyny broni”, które miały wzmocnić objęcie pojednania. Rozpoczęły się 9 czerwca i składały się z pojedynków (walka włóczniami na koniu), turniejów na otwartym polu i walk na piechotę. Jedyną rywalizacją pomiędzy dwoma Królami była improwizowana walka wrestlingu, w której Francis pokonał Henry ' ego. Uroczystość została uroczyście odprawiona we Mszy św. 23 czerwca., Następnego dnia, na zakończenie turnieju, królowie pożegnali się i ślubowali zbudować w Val Doré kaplicę poświęconą Matce Bożej przyjaźni i Pałac, w którym mogli się spotykać co roku. W 1521 Anglia odmówiła uznania traktatu z Francją. W rezultacie pole płótna Złotego pojawiło się jako akt frywolnej dyplomacji.

zainspirowany tymi zwycięstwami, Franciszek otwarcie wyzwał Karola I i Henryka VIII (1491-1547; zobacz wpis), króla Anglii, do wyboru na nieobsadzony TRON Świętego Cesarstwa Rzymskiego., Trzech młodych monarchów zawzięcie rywalizowało o tytuł cesarza, ale rywalizacja była szczególnie intensywna między królem a Karolem. Doradcy Karola przekupili jednak niemieckich książąt, którzy służyli jako elektorzy, i w 1519 Karol objął urząd Świętego cesarza rzymskiego Karola V. jako zarówno król Hiszpanii, jak i głowa Świętego Cesarstwa Rzymskiego, Karol był teraz najpotężniejszym władcą w Europie. Aby pomścić tę słabość, Franciszek zainicjował pierwszą z pięciu wojen z Hiszpanią i Świętym Cesarstwem Rzymskim (Karol stanął na czele sił zarówno dla Hiszpanii, jak i Cesarstwa)., W 1520 r. Franciszek spotkał się z Henrykiem VIII w Calais we Francji, na polu płótna ze złota (patrz towarzysząca ramka). Franciszek miał nadzieję zdobyć poparcie Henryka w wojnie z Hiszpanią, ale Henryk odmówił przyłączenia się do Francuzów. Tymczasem Karol V zawarł sojusz z papieżem Klemensem VII (1342-1394; panował 1378-94). Pod koniec 1520 roku Franciszek potajemnie poparł udany atak na cesarskie miasto Luksemburg (obecnie Belgia) i zajął Nawarrę.

w ciągu następnych czterech lat wojna w Hiszpanii poszła jednak słabo dla Franciszka., Jego ludzie wygrali kilka bitew, ale ostatecznie zostali wyparci z Nawarry. Następnie Hiszpanie najechali Francję, zajmując Tulon i inne części południowo-wschodniej Francji. Wojska hiszpańskie odniosły również zwycięstwa przeciwko Francuzom w północnych Włoszech. W 1522 Francuzi ponieśli poważną klęskę i utracili Księstwo Mediolanu. Kompletna klęska miała miejsce w lutym 1525 roku w Pawii, mieście niedaleko Mediolanu. Dowodził 37-tysięczną armią przeciwko armii hiszpańskiej w równej liczbie. Hiszpanie stracili tysiąc ludzi., Zginęło od dziesięciu do czternastu tysięcy Francuzów, a wielu innych dostało się do niewoli, w tym sam Franciszek.

Karol nakazał przewieźć Franciszka do Hiszpanii i umieścić go w areszcie domowym w Madrycie. Chociaż był przetrzymywany przez ponad rok, król francuski nie był zamknięty jak większość więźniów. Polował regularnie, cieszył się towarzystwem swoich towarzyszy szlacheckich i uczestniczył w licznych obiadach na jego cześć., Uwolnił się w 1526, podpisując Traktat madrycki, który zobowiązał go do zrzeczenia się wszelkich roszczeń do Włoch i zrzeczenia się księstw Burgundii, Flandrii (obecnie część Belgii, Francji i Holandii) oraz Artois (region w północnej Francji). Kiedy Franciszek przysiągł jako dżentelmen wrócić do niewoli, jeśli nie dotrzyma swojej części umowy, Karol zgodził się go uwolnić. Po powrocie do Francji Franciszek uznał jednak traktat za nieważny. Jego wymówką było to, że został zmuszony do podpisania dokumentu w czasie, gdy nie mógł myśleć jasno.,

złamanie traktatu przez Franciszka uczyniło kolejną wojnę z Hiszpanią nieuniknioną. Franciszek szybko zorganizował Ligę Cognac (1526), która sprzymierzyła Francję, Anglię, Mediolan, Wenecję, Państwa papieskie (Terytoria pod bezpośrednim panowaniem papieża) i Republikę Florencji przeciwko Karolowi. Ale w tej drugiej wojnie, która rozpoczęła się w 1527 roku, Karol miał odnieść jeszcze większe zwycięstwo. W 1529 roku Franciszek podpisał Traktat z Cambrai, który powtórzył upokarzające warunki wcześniejszego Traktatu madryckiego., Wezwała również do przetrzymywania w Madrycie dwóch synów Franciszka za okup (pieniądze zapłacone za uwolnienie zakładnika) w wysokości dwóch milionów złotych koron (suma hiszpańskich pieniędzy). W 1530 Franciszek poślubił Eleonorę portugalską, siostrę Karola V.

Szuka dalszej zemsty

przez sześć lat Franciszek przebywał we Francji, gdzie poświęcił swój czas sztuce. W 1536 r. postanowił jednak zemścić się na Karolu. Franciszek zawarł sojusz z wodzem Osmańskim Khayr ad-Dinem (wymawianym kogh-ruh-DEEN; zm. 1546), którego Europejczycy nazywali Barbarossą., Ruch ten wstrząsnął i obraził większość chrześcijan w Europie, nawet wielu długoletnich zwolenników Franciszka. Chociaż doceniali Jego wolę przeciwstawienia się potężnemu hiszpańskiemu królestwu, uważali, że popełnia herezję (łamanie praw kościelnych), sprzymierzając się z „niewiernymi” lub Niechrześcijańskimi Turkami, aby wymordować współcześni chrześcijanie. Karol rozpoczął udany atak na tureckiego sojusznika Franciszka na Morzu Śródziemnym. Siły hiszpańskie dowodzone osobiście przez Karola zajęły La Goletta (obecnie Halq Al-Wadi), miasto portowe w północno-wschodniej Tunezji., Karol uwolnił tysiące chrześcijańskich jeńców, a wkrótce potem zdobył port w Tunisie. Barbarossa uciekł do Algieru (obecnie Algieria), W Afryce Północnej, z resztkami swojej floty. Karol zawrócił w kierunku Włoch, wylądował na Sycylii w sierpniu i posunął się z łatwością w kierunku Alp. Najechał także Prowansję, region w południowo-wschodniej Francji i obszary północnej Francji. Do 1538 roku, kiedy podpisano układ pokojowy w Nicei we Francji, obie strony były wyczerpane finansowo. W ciągu jednego roku Franciszek spędził 5.,5 milionów liwrów (kwota francuskich pieniędzy) na wojnę i nie zdobył ani nie odzyskał żadnego terytorium.

Franciszek w 1542 roku stoczył kolejną wojnę z Karolem. Tym razem sprzymierzył swoje siły z Ligą Schmalkaldzką, grupą niemieckich protestanckich szlachciców, którzy byli przeciwni Polityce Karola. W Mühlbergu w Niemczech Karol odniósł jednak swoje największe zwycięstwo nad Franciszkiem i książętami Luterańskimi. W 1545 roku Franciszek wyładował swój gniew na Waldensach, grupie religijnych dysydentów, we własnym kraju., Waldensowie byli zwolennikami poglądów Petera Waldo (Pierre Valdés; zmarł przed 1218), wczesnego francuskiego reformatora religijnego, który protestował przeciwko korupcji w Kościele katolickim. Brutalna kampania przeciwko Waldensom zburzyła dwadzieścia dwa miasta i zabiła cztery tysiące ludzi. Franciszek wydał listę zakazanych ksiąg i ustanowił sąd karający heretyków. Sąd spalił na stosie setki hugenotów (francuskich protestantów).

Franciszek zmarł na dnę moczanową (zapalenie stawów spowodowane zaburzeniem metabolizmu) i chorobę wątroby w Rambouillet we Francji w 1547 roku., W chwili jego śmierci Korona francuska była zadłużona na sześć milionów liwrów. Dziesięć lat później Francja ogłosiła bankructwo (brak funduszy na opłacenie rachunków). Wojny włoskie zakończyły się ostatecznie po siódmej wojnie, która trwała od 1547 do 1559 roku. Była prowadzona przez następców Franciszka i Karola. W tych wojnach wojska hiszpańskie zwyciężyły po raz szósty. W wyniku zwycięstwa Hiszpania otrzymała kontrolę nad Włochami w Traktacie Cateau-Cambrésis w 1559 roku.,

pozostawia spuściznę w sztuce

chociaż Franciszek nie powiódł się w jego wyprawie wojskowej przeciwko Karolowi, został zapamiętany jako wielki mecenas sztuki, który pomógł sprowadzić Włoski renesans do Francji. Jednym z jego projektów była renowacja pałaców królewskich w Blois, Chambord, Fontainebleau i Luwrze. W 1515 roku, po podboju Mediolanu, Franciszek zaprosił Wielkiego 65-letniego włoskiego artystę Leonarda da Vinci (1452-1519; zob. wstęp) do osiedlenia się we Francji. Król podarował Leonardo Dwór Cloux pod Amboise, gdzie malarz spędził ostatnie trzy lata swojego życia., Wydaje się, że nie namalował nic dla króla, ale niektóre z jego notatek i rysunków pochodzą z jego czasów we Francji. Do 1545 roku kilka najważniejszych dzieł Leonarda, w tym słynna Mona Lisa, było częścią kolekcji Franciszka. Franciszek zakupił także dzieła innych włoskich malarzy, m.in. Michała Anioła (1475-1564; zobacz wpis) Rafaela (1483-1520; zobacz wpis) i Tycjana. Przez krótki czas Franciszek zatrudniał artystę Andreę del Sarto (1486-1530). Król gromadził również rysunki, rzeźby, gobeliny (Duże haftowane wieszaki ścienne) oraz cenne przedmioty.,

Franciszek I był nazywany „Père des lettres” („ojcem listów”). Miał kilku uczonych na swoim dworze, w tym francuskiego humanistę Guillaume Budé (1467-1540), który napisał l ' institution du prince (instytucja księcia). Franciszek korespondował również z holenderskim humanistą Desideriusem Erazmem (1466-1536; zobacz wpis) i sponsorował serię królewskich wykładów, które wspierały obiecujących uczonych. Król lubił książki, a skrzynia zawierająca jego ulubione książki-głównie starożytne historie i średniowieczne romanse-podążała za nim w jego podróżach.Powiększył bibliotekę w Blois, którą odziedziczył., Zatrudniał agentów we Włoszech i w innych miejscach, aby nabyć cenne Klasyczne manuskrypty, wiele z nich w języku greckim, dla swojej biblioteki w Fontainebleau. Obie biblioteki Królewskie zostały zintegrowane w 1544 roku, tworząc zalążek dzisiejszej Biblioteki Narodowej w Paryżu. Jego obrazy były również początkiem kolekcji, która znajduje się obecnie w Luwrze, Muzeum Sztuki w Paryżu. W 1540 roku Franciszek nakazał oprawić wiele swoich książek w narzędzia (zdobione) skóry. Druk był kolejnym interesem króla., Trzy specjalne czcionki (styl pisma używany w druku) znaków greckich zostały wycięte przez francuskiego projektanta czcionek Claude Garamond (ok. 1480-1561) na koszt Franciszka.

podobnie jak wielu ówczesnych monarchów, Franciszek interesował się naukami okultystycznymi (nadprzyrodzonymi)—astrologią (przewidywanie przyszłych wydarzeń według pozycji gwiazd i planet), alchemią (nauka zajmująca się zamienianiem metali bazowych w złoto) i kabałą (żydowski tekst mistyczny). W tym czasie uważano, że nauki te są kluczem do tajnych sił wszechświata., W 1530 roku król stworzył cztery profesury Królewskie, dwa w języku greckim i dwa w języku hebrajskim, do których później dodano inne. Początki Collège de France sięgają tego założenia. W XVI wieku Franciszek był powszechnie nazywany „Le grand roi François” („wielki król Franciszek”). Później był znany jako playboy (człowiek, który poświęca swoje życie głównie przyjemności). Współcześni historycy ponownie ocenili ten pogląd, zwracając uwagę na jego imponującą spuściznę kulturową i jego panowanie jako silnego monarchy.

więcej informacji

Książki

Kolekcja Franciszka i: królewskie skarby., [2010-09-09 19: 49], 1996.

Knecht, R. J. Renaissance Warrior and Patron: The Reign Of Francis I. New York: Cambridge University Press, 1994.

Seward, Desmond. Prince of the Renaissance; the Golden Life Of François I. New York: Macmillan, 1973.

strony internetowe

„Franciszek I.” Infoplease.com. Dostępny http://www.infoplease.com/ce6/people/A0819430.html, 5 kwietnia 2002.